Coronacrisis
Corona houdt Nederland nu al bijna een jaar in zijn greep. De coronamaatregelen raken ondernemingen hard. Hoewel de overheid een flink pakket met steunmaatregelen heeft, verkeren veel ondernemers inmiddels in zwaar weer. In deze tijd kan het noodzakelijk zijn om bepaalde arbeidsvoorwaarden te wijzigen. Is dit mogelijk en hoe gaat u dan te werk? Wij zetten de mogelijkheden voor u op een rij.
Lis van Engelen, Jurist arbeidsrecht ABAB Legal
Mogelijkheden voor wijzigen arbeidsvoorwaarden
Een arbeidsovereenkomst is een bindend contract tussen werkgever en werknemer. Deze afspraken staan vast en kunt u als werkgever niet zomaar aanpassen. Zijn de arbeidsvoorwaarden in een cao geregeld? Dan kunt u slechts iets wijzigen in overleg met en ná akkoord van de bij de cao betrokken werknemersorganisaties. Ook als de arbeidsovereenkomst slechts op individueel niveau afspraken bevat, is de wijziging van arbeidsvoorwaarden aan zware eisen onderworpen. Als werkgever heeft u de volgende mogelijkheden om een arbeidsovereenkomst te wijzigen:
- In onderling overleg met uw werknemer kunt u wijzigingen het meest eenvoudig doorvoeren. Goed overleg met uw werknemer, met oog voor diens belangen en heldere afspraken over bijvoorbeeld de duur van de maatregel, kan ervoor zorgen dat uw werknemer instemt met een bepaalde wijziging. Let wel, van wettelijke minimumaanspraken (minimumloon, vakantiedagen, vakantiegeld e.d.), kunt u niet afwijken.
- Veel arbeidsovereenkomsten bevatten een eenzijdig wijzigingsbeding. Dit bepaalt dat u als werkgever het recht heeft de arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen. Het beding is niet voldoende om willekeurig iedere gewenste wijziging door te voeren. Er gelden strenge eisen. Voor een geslaagd beroep moet u allereerst aannemelijk maken dat u een zwaarwichtig belang heeft bij de beoogde wijziging. Vervolgens moet u beargumenteren dat dit belang zó zwaarwichtig is, dat de belangen van de werknemer bij ongewijzigde instandhouding van de betreffende voorwaarde, daarvoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid moeten wijken. Uiteindelijk gaat het steeds om een casuïstische belangenafweging, waarbij alle omstandigheden relevant zijn. Hoe ingrijpender de beoogde maatregel, des te zwaarder het belang van u als werkgever moet zijn.
- Als de arbeidsovereenkomst géén eenzijdig wijzigingsbeding bevat, kunt u onder voorwaarden nog een beroep doen op ‘goed werknemerschap’. Ook hier is sprake van een (nog) strenge(re) toets. Als werkgever moet u aantonen dat er sprake is van gewijzigde omstandigheden waardoor een wijziging noodzakelijk is. Ook moet u kunnen aantonen dat het voorstel tot wijziging redelijk is én dat u van uw werknemer in redelijkheid kan vragen dat hij met die wijziging instemt.
Arbeidsrechtelijke corona uitspraken: wat mag wel, wat mag niet?
Zonder instemming van de werknemer ligt de lat voor het wijzigen van arbeidsvoorwaarden erg hoog. Rechtspraak heeft dat door de jaren heen duidelijk gemaakt. Door de huidige situatie zijn rechters nu geneigd de deur op een kier te zetten. De buitengewone omstandigheden waarin ondernemingen verkeren, kunnen een zwaarwichtig belang met zich meebrengen. Het belang rechtvaardigt in sommige gevallen dat werknemers op bepaalde arbeidsvoorwaarden inleveren of deze zelfs helemaal prijs geven. Alleen een verwijzing naar de coronacrisis is echter onvoldoende én zorgt er ook niet voor dat vergaande wijzigingen worden geaccepteerd.
Als werkgever moet u echt aantonen wát de coronacrisis exact binnen uw onderneming teweeg heeft gebracht en waarom onder die omstandigheden, het van de werknemers gevraagde offer gerechtvaardigd is. Daarbij speelt ook mee om wat voor arbeidsvoorwaarde het gaat. Een kortdurende opschorting van een kostenvergoeding wordt sneller gerechtvaardigd dan een significant loonoffer. Een afbouwregeling kan u als werkgever helpen, evenals een duidelijke tijdelijkheid in de beoogde wijziging. In alle gevallen moet u overleggen met uw werknemers en in uw besluitvorming rekening houden met de belangen van de individuele werknemer. Heeft uw onderneming een ondernemingsraad (OR) of een personeelsvertegenwoordiging? Betrek dan de OR bij de besluitvorming. Een instemmend oordeel van de OR, kan een groot verschil maken in de zware toets die u als werkgever moet doorstaan.
Het eenzijdig wijzigen van arbeidsvoorwaarden blijft dus, ook in coronatijd, geen sinecure. Een goede voorbereiding is noodzakelijk.
Voor de inhoud en organisatie van onze Academy bijeenkomsten, masterclasses en communities voor ondernemers en bij de uitvoering van bepaalde dossiers werken we samen met vaste partners. Door deze samenwerking kunnen we gebruikmaken van de kennis, ervaring en faciliteiten van deze bedrijven.
